27 februari 2018
Verdringing schoonmakers door gemeenten groeiend probleem
Gemeenten kiezen er volgens Kees Blokland, voorzitter van de codecommissie, en Renate Bos, bestuurder bij FNV Schoonmaak, in grote mate voor kiezen om schoonmaakwerk aan SW-bedrijven te gunnen. Dat gaat ten koste van de schoonmakers die het werk al doen. “Bij tien à twintig procent van de gemeenten speelt deze vorm van verdringing.”
Het is een inschatting die Blokland maakt vanuit zijn gesprekken met diverse gemeenten. Gemeenten kiezen als het schoonmaakcontract met het schoonmaakbedrijf is afgelopen vaker voor een SW-bedrijf en willen zo hun sociale gezicht tonen. Gemeenten hebben dan geen verplichting om aan artikel 38, de overnameverplichting, van de cao schoonmaak te voldoen. En zo kan het dat het SW-bedrijf de plaats van het schoonmaakbedrijf inneemt en de al aanwezige schoonmakers worden verdrongen. Dat gebeurde in de Drechtsteden. In Hoorn staken de vakbonden er gedeeltelijk een stokje voor. En in Leeuwarden kwam er uiteindelijk een nette oplossing. “Je ziet dat we dit soort signalen vaak pas laat ontvangen”, zegt Bos. “En dan kunnen we eigenlijk nog maar weinig doen.” Ze roept schoonmaakbedrijven op zich eerder te melden bij de vakbonden of bij de codecommissie als een dergelijke situatie zich dreigt voor doen.
Schoonmaakbedrijven zouden zelf hun lokale raadsleden kunnen benaderen
Daarnaast kunnen schoonmaakbedrijven zelf hun lokale volksvertegenwoordiging mobiliseren. Bos: “Vertel hen wat er aan de hand is. Of, nog beter, zorg dat je voorsorteert en zelf zoveel aan social return doet dat gemeenten niet om je heen kunnen. Draag dat vervolgens ook uit richting jouw gemeentelijke opdrachtgever.” Op tijd meedenken met de politiek over mogelijkheden en kansen die de Participatiewet biedt, is volgens haar belangrijk. “Ook in de lokale politiek weten raadsleden natuurlijk lang niet altijd wat er al gebeurt en wat er mogelijk is.”
Schoonmaak kent lage toetredingsdrempel
Blokland constateert dat het werk in de schoonmaakbranche een lage toetredingsdrempel kent. “Dat biedt schoonmaakbedrijven mogelijkheden om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan aangepast werk te helpen. We zien dan ook veel initiatieven van schoonmaakbedrijven om aangepast schoonmaakwerk aan te bieden aan mensen die bij het verkrijgen van geschikt werk wel wat hulp kunnen gebruiken. Dat verdient een groot compliment.”
Verdringingswet moet verplichte toetsing opleveren
De Participatiewet is bedoeld om extra banen te vinden voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Tot 2026 zouden er 125.000 banen extra bij moeten komen. Bos: “In de Participatiewet werden die banen extra genoemd. Dat is niet voor niets. Er werd zelfs in gezegd dat het geen verdringing mocht opleveren, maar de definitie van wat verdringing dan betekende ontbrak.”
We zetten het SW-bedrijf in voor de schoonmaak en onze problemen zijn opgelost.
Waarom een extra wet maken?
De Verdringingswet moet dergelijke situaties tegengaan. Op 21 februari 2017 nam de Tweede Kamer een wetsvoorstel van kamerlid Sadet Karabulut (SP) tegen de verdringing van betaald werk en voor de verplichte invoering van een verdringingstoets aan. Gemeenten moeten, als de wet in werking treedt, verplicht toetsen of er sprake is van verdringing. De Eerste Kamer heeft er eerst de kamercommissie SZW een verslag over laten schrijven. Op 6 maart volgt de plenaire behandeling van de wet in de Eerste Kamer. Het bezwaar van Eerste Kamerleden is dat in de oorspronkelijke Participatiewet verdringing al wordt genoemd. Waarom dan een extra wet maken?
Het sommetje vanuit gemeenten is snel gemaakt
Verdringing vindt vooral plaats vanuit bezuinigingsoverwegingen, stelt Blokland. “Het SW-bedrijf heeft een overeenkomst met de gemeente over hoeveel omzet die laatste aanlevert. De rest van de omzet moet het SW-bedrijf uit de commerciële markt halen. Dat is soms best lastig. Waarna bij gemeenten het sommetje snel is gemaakt. We zetten het SW-bedrijf in voor de schoonmaak en onze problemen zijn opgelost. Dat gebeurt met het idee iets sociaals te doen, maar dat is het vanwege de verdringing van schoonmakers die er nu al werken natuurlijk niet.” Veel zaken komen volgens Bos niet in de publiciteit. “Deze beslissing valt onder directievoering en personeelsbeleid van de gemeenten. De lokale politiek wil zich, soms bewust, er daarom niet mee bemoeien. Pas als het politiek kleur krijgt, horen wij ervan. Bijvoorbeeld omdat schoonmaakbedrijven ons bellen dat een SW-bedrijf hun werk gaat overnemen.”
Veel zaken komen volgens Bos niet in de publiciteit. Pas als het politiek kleur krijgt, horen wij ervan.”
Schoonmaaksector bij uitstek geschikt voor instapbaan
Schoonmaakbedrijven kampen met personeelstekorten. Blokland: “Je ziet dat de schoonmaaksector bij uitstek geschikt is als instapbaan voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Waarom dan niet een baan creëren voor dergelijke arbeidsbeperkten? Dat is niet een kwestie van zomaar even doen. Het betekent wat voor je opdrachtgever, jou als schoonmaakbedrijf en voor de andere schoonmakers. Want je zult begeleiding neer moeten zetten. Je zult een situatie moeten neerzetten waarbij de omgeving van de arbeidsbeperkte schoonmaker helpt. Kortom, het vraagt de nodige aanpassingen. Als codecommissie vinden we het erg belangrijk dat die aanpassingen gebeuren. Het past binnen onze opvatting over wat verantwoord marktgedrag inhoudt. We zien social return als een gezamenlijke opgave van werkgevers en opdrachtgevers.”
Begeleiding is nog niet zo eenvoudig
Bij die opgave moeten ook werknemers van schoonmaakbedrijven worden meegenomen, zegt Bos. “Dat is nog niet zo eenvoudig. Het vraagt een stapje extra van zowel de werkgever als de collega-werknemers. Schoonmakers bellen ons daarover. Nu moet ik naast mijn toch al drukke werk, ook nog iemand met een afstand tot de arbeidsmarkt begeleiden. Dat is een teken voor mij dat het betreffende schoonmaakbedrijf mogelijkheden van de nieuwe situatie te weinig heeft onderkend. Als het wel gebeurt, is de ervaring dat voor veel schoonmakers begeleiding geven het werk leuker en veelzijdiger maakt. Het is een gemiste kans als zij het als een extra belasting zien”.
Wie mag nu de betreffende mensen tellen? Opdrachtgever of opdrachtnemer?
Diverse schoonmaakbedrijven maken volgens Blokland “echt werk” van het aanbieden van banen aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. “Sommige zelfs voor 100 procent van hun activiteiten. Bij de uitreiking van de best practice awards in januari zagen we een paar hele mooie voorbeelden. Dimence en Asito, Heliomare en Breedweer. Daar mag de schoonmaakbranche best trots op zijn.”
Help concurrentie in Participatiewet uit de wereld
Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is er volgens Blokland niet in geslaagd de concurrentie die volgens hem nu in de Participatiewet zit, uit de wereld te helpen. “Wie mag nu de betreffende mensen tellen? Opdrachtgever of opdrachtnemer? Door die concurrentie ontstaat gedoe. Het zou in feite niet uit moeten maken waar je de extra baan telt. Als je deze maar realiseert. Het zou de toepassing van de Participatiewet in de schoonmaakbranche enorm helpen als dit probleem door de wetgever wordt opgelost.” Extra banen zouden volgens Bos ook gerealiseerd kunnen worden door ‘reguliere’ schoonmakers door te laten stromen. “Bijvoorbeeld naar andere facilitaire takken van sport. Zo komt er een baan vrij voor een arbeidsbeperkte medewerker.”
Wat zijn de juridische mogelijkheden?
Stel, de Verdringingswet treedt in werking. Zijn er dan juridische mogelijkheden om gemeenten die hun schoonmaakbedrijf aan de kant zetten ten faveure van SW-bedrijven aan te klagen? Blokland: “Daar moeten we juristen nog naar laten kijken. Juristen van FNV en de code schoonmaak hebben bij Drechtsteden en Hoorn wel gekeken of we naar juridische instrumenten konden grijpen. Maar dat was destijds niet het geval. Het ging in die gevallen namelijk om schoonmaakcontracten die afliepen. We stonden juridisch gezien met lege handen. Maar waarschijnlijk hebben we met de Verdringingswet in de hand meer redenen om aan de bel te trekken.”